Witaminy w ciąży

Większości kobiet w ciąży doradza się przyjmowanie suplementów witamin, jednak dane które potwierdzałyby zasadność takiego postępowania są ograniczone.

Niektóre z witamin zostały zbadane bezpośrednio, np. kwas foliowy i jego zalecane dobowe spożycie oparte jest na rzetelnych dowodach. Dla większości witamin  dane są ograniczone bowiem ich wyniki mogą być zafałszowane z powodu mylącego wpływu innych zmiennych.

Ogólne wymogi żywieniowe podczas ciąży

W ciąży istotne jest zapewnienie odpowiedniej kaloryczności pożywienia, a także unikanie substancji mogących mieć szkodliwy wpływ na rozwijający się płód. Opracowano szczegółowe zalecenia dotyczące takich składników odżywczych jak wapń, kwas foliowy i żelazo.

ZAPOTRZEBOWANIE NA POSZCZEGÓLNE WITAMINY

Kwas foliowy

Jest to witamina występująca naturalnie w zielonych warzywach liściastych, rozpuszczalna w wodzie, niezbędna do syntezy DNA, metabolizmu aminokwasów, wytwarzaniu krwinek czerwonych, wzrastaniu płodu i łożyska.

Istnieją mocne dowody, że suplementacja kwasem foliowym zmniejsza częstość występowania wad cewy nerwowej, może także przynosić korzyść w prewencji innych wad wrodzonych - rozszczep wargi i podniebienia oraz wady serca- ale nie ma w tej kwestii dowodów w postaci bezspornych badań klinicznych.

Cewa nerwowa zamyka się przed 7-8 tygodniem ciąży, kiedy kobieta może jeszcze o niej nie wiedzieć,  dodatkowo ciągle 50% ciąż jest nieplanowana, zatem powszechnym zaleceniem mogłoby być polecanie kwasu foliowego wszystkim kobietom w wieku rozrodczym.

Zalecane dobowe spożycie kwasu foliowego :

• podczas ciąży - 600ug
• planując zajście w ciążę-
• kobiety niskiego ryzyka - 400-800ug
• kobiety z grupy dużego ryzyka ( wada w wywiadzie, stosujące leki przeciwpadaczkowe )- 4000ug=4mg

Kwasy tłuszczowe z grupy omega-3

Kwasy DHA ( dokozaheksaenowy ) i EPA ( eikozapentaenowy ) powodują rozkurcz naczyń, hamują zakrzepicę, zmniejszają proces zapalny, wpływają korzystnie na rozwój układu nerwowego płodu. W sposób naturalny występują w orzechach włoskich, olejach z soi, rzepaku i lnu, tłustych rybach – łososiach, tuńczykach, pstrągach, sardynkach i makreli, w mniejszych ilościach także w chudych rybach i krewetkach. Sposób odżywiania się matki może wpływać na ilość DHA będącego najobficiej występującym kwasem tłuszczowym gromadzącym się w mózgu płodu w trzecim trymestrze ciąży i w okresie noworodkowym i mającym wpływ na funkcje poznawcze. Niestety badania obserwacyjne podlegają różnym błędom, np. większe spożycie ryb wiąże się z lepszym statusem socjoekonomicznym oraz innym zdrowymi nawykami. U dzieci z właściwą suplementacją DHA zaobserwowano rzadsze występowanie wyprysku atopowego, uczulenia na białko jaja kurzego oraz mniejsze ryzyko porodu przedwczesnego < 34 tygodnia ciąży. Korzyści ze stosowania DHA nie zostały jednak udowodnione, zalecane jest jednak spożycie 200mg DHA, co można uzyskać poprzez spożywanie dwóch porcji ryb tygodniowo. Suplementacji DHA i EPA podczas ciąży nie można jednoznacznie zalecić ze względu na brak dowodów, nie ma jednak danych wskazujących na szczególne ryzyko związane z taką suplementacją.

Witamina D

Witamina D w  ścisłym sensie nie jest witaminą, bowiem jest wytwarzana w skórze w wyniku działania promieniowania ultrafioletowego. W krajach zachodnich w których ekspozycja na światło słoneczne jest ograniczona z powodu noszenia ubrań zakrywających ciało, stosowania filtrów przeciwsłonecznych, długiego czasu spędzanego w pomieszczeniach, większość witaminy D uzyskuje się przez spożycie wzbogaconego mleka i jego produktów, tłustych ryb, żółtka jaja.

Za przypuszczalne okołoporodowe następstwa niedoboru witaminy D należy zwiększone ryzyko stanu przedrzucawkowego ( nadciśnienie występujące w ciąży z białkomoczem ), cięcia cesarskiego, cholestazy wewnątrzwątrobowej ciężarnych, porodu przedwczesnego, cukrzycy ciężarnych, urodzenia dziecka o małej masie urodzeniowej w stosunku do wieku ciążowego. Jednak dane na udowodnienie tych zależności są niedostateczne. Nie ma wystarczających danych, aby zalecać stosowanie suplementów witaminy D w celu zmniejszenia ryzyka niepomyślnych wyników w okresie okołoporodowym. Obecne zalecenia dotyczące spożycia witaminy D są ukierunkowane na utrzymanie odpowiedniego stanu zdrowia kości u matki i płodu a następnie noworodka. Dobowe spożycie witaminy D podczas ciąży powinno wynosić 600j.m. Nie zaleca się rutynowego oznaczania stężenia 25 OH D podczas ciąży.

Żelazo

Odpowiednie spożycie żelaza podczas ciąży, służy wzrostowi produkcji krwinek czerwonych i zaspokojeniu krążenia maciczno - łożyskowego. Niedokrwistość u matek wiąże się z małą masą urodzeniową, porodami przedwczesnymi, umieralnością okołoporodową oraz depresją poporodową.

Dobowe spożycie żelaza winno wynosić 27 mg i taka ilość żelaza znajduje się w większości preparatów wielowitaminowych przeznaczonych dla ciężarnych. W sytuacji niedokrwistości z niedoboru żelaza proponuje się suplementacje żelaza elementarnego w ilości 60-80mg na dobę, pamiętając , że dodatek witaminy C zwiększa wchłanianie żelaza.

NADMIAR WITAMIN I SKŁADNIKÓW MINERALNYCH

Istnieją przekonujące dowody na szkodliwość przyjmowania pewnych witamin w nadmiernych ilościach. Dawka ponad 10000 j.m. witaminy A wiąże się z występowaniem wad wrodzonych  płodu, preparaty witaminowe przeznaczone do stosowania u ciężarnych zawierają 4000-5000 j.m. witaminy A i nie  zaleca się dodatkowej suplementacji.

Zarówno nadmiar jak i niedobór jodu może prowadzić do wola u płodu oraz opóźnienia rozwoju, zalecana dawka podczas ciąży to 220ug jodu

ROLA ZDROWEGO ODŻYWIANIA

Należy dbać o zdrowy sposób odżywiania się, zalecanie diety typu śródziemnomorskiego wiąże się z lepszymi wynikami położniczymi, wykazano zmniejszenie częstości porodów przedwczesnych a także poprawę krążenia maciczno - łożyskowego. U kobiet spożywających dużo przetworzonych mięs oraz produktów mlecznych o dużej zawartości tłuszczów – w porównaniu z tymi, które spożywają więcej owoców, warzyw i ryb – istnieje większe ryzyko urodzenia dziecka o małej masie w stosunku do wieku ciążowego.

PODSUMOWANIE

Witaminy i suplementy składników odżywczych nie mogą zastąpić zdrowego sposobu odżywiania się, nie ma tez wystarczających dowodów aby zalecać przyjmowanie suplementów wielowitaminowych przez wszystkie kobiety ciężarne. Różnice pomiędzy poszczególnymi preparatami są niewielkie i nie można zalecać określonych preparatów a innych nie. Jedyną witaminą, dla której uzyskano definitywne dowody wskazujące na celowość profilaktycznej suplementacji w okresie okołokoncepcyjnym jest kwas foliowy. Suplementy wielowitaminowe winny być zalecane kobietom, które nie są w stanie osiągnąć zalecanego dobowego spożycia w stosowanej diecie. Do grup ryzyka należą nastolatki, kobiety w ciąży wielopołodowej, z nadużywaniem używek w wywiadzie, pacjentki z zaburzeniami odżywiania a także kobiety stosujące dietę wegetariańską lub wegańską.

Na podstawie- Contemporary OB/GYN, Vol.57, No 11,  Nov2012, p.26,  Prenatal vitamins. Help or Hype ?

SKRÓCONA WERSJA VIDEO